Verdelingsmethodes nalatenschap: zo voorkom je trammelant bij de verdeling van roerende goederen

Na een vaak toch al emotionele periode van een afscheid is de boedelverdeling een tweede gebeurtenis die de emoties in een familie hoog kan laten oplopen. Het komt helaas veel te vaak voor dat er bij de verdeling van deze roerende goederen conflicten ontstaan die familiebanden voor lange tijd schaden. Daarom is het dus verstandig een professional te betrekken bij het proces die kan zorgen voor een eerlijke verdeling zodat iedereen elkaar nog recht in de ogen kan blijven kijken.

Zodra er in een nalatenschap spullen aanwezig zijn die enige financiële waarde vertegenwoordigen, is het voor een eerlijke verdeling cruciaal om eerst een rapport op te laten stellen. Een onafhankelijk specialist zorgt voor duidelijkheid over waarde los van de emotie en persoonlijke voorkeur die bepaalde spullen in de familie wellicht vertegenwoordigen. Zo kan het vrolijke bloemstilleven dat iedereen wil hebben een stuk minder waard zijn dan dat sombere stuk van een bekende kunstenaar waar niemand interesse in heeft.

Het taxatierapport is dus een logische eerste stap. Het is goed te beseffen dat een nalatenschap wordt getaxeerd volgens de waarde die het waarschijnlijk opbrengt op een veiling. In het geval een erfgenaam ervoor kiest om een stuk na verdeling toch spoedig te verkopen, dan is er zo nog steeds sprake van een gelijk speelveld. Deze 'waarde economisch verkeer' ligt bijvoorbeeld hoger dan een executiewaarde, maar lager dan de verzekeringswaarde. Een bestaand rapport dat ooit voor de verzekering is opgesteld, is dus ook niet geschikt voor de onderlinge verdeling, veel mensen beseffen dat niet.

De onderstaande methodes worden veel gebruikt om goederen te verdelen, maar elke methode heeft zo z’n voor- en nadelen, bovendien is niet elke methode voor elke situatie geschikt. Wel is de getaxeerde waarde altijd het uitgangspunt bij deze methodes voor een eerlijke verdeling.

De voorkeurslijst

Bij een kleine hoeveelheid erfgenamen is de meest gangbare methode van verdeling de voorkeurslijst. Hierin kan elke erfgenaam zich inschrijven op welke goederen men zou willen krijgen. De goederen met één inschrijving zijn direct verdeeld, bij twee of meerdere inschrijvingen zal er onderhandeld moeten worden. Een goed uitgangspunt bij deze onderhandeling is dat men ernaar streeft dat de spullen die iedereen ontvangt ongeveer evenveel waarde vertegenwoordigen. Het voordeel is dat deze methode simpel is en dat het mogelijk is het in vrij korte tijd te organiseren. Het nadeel is dat men elkaar bij deze methode ook wel wat moet gunnen. Bij grotere groepen erfgenamen kan deze methode vrij chaotisch worden door de koehandel die er kan ontstaan.

Om beurten kiezen

Bij deze methode mogen alle erfgenamen om beurten een object kiezen. De grote vraag is altijd: wie mag er eerst? Dit kan bepaald worden door lootjes te trekken. Een andere eerlijke oplossing kan zijn dat de eerste 1 object mag kiezen terwijl de latere kiezers 2 of meer objecten mogen kiezen. Ook kan men werken met de zogeheten ‘snake methode’ waar de volgorde zich in de tweede ronde omdraait. Het voordeel van het om beurten kiezen is dat het ook bij grotere groepen erfgenamen werkt. Het is ook makkelijk te organiseren. Het nadeel is dat de eerste kiezer een flink voordeel heeft op de rest. 

De besloten veiling

Binnen sommige families vindt men het interessant om een besloten veiling te organiseren waar elke erfgenaam kan inzetten op verschillende stukken. De biedingen kunnen via een virtueel puntenbudget plaatsvinden of uit echte euro’s bestaan. Het voordeel van deze methode is dat het kan leiden tot een memorabele dag waar de mooie spullen van de overledene centraal staan. Het nadeel is dat een veiling een spel blijft met winnaars en verliezers. Het organiseren van zo’n besloten veiling is wat complex, ik kan eenieder afraden om dit zelf te doen. Een professional kan hierbij helpen.

De openbare veiling

Een methode die zo nu en dan wordt toegepast als erfgenamen er onderling echt niet uit komen is de openbare veiling. Men benadert dan een bestaand veilinghuis met de te verdelen spullen. Deze zal ze opnemen in een toekomstige veiling en openbaar verkopen. Het grote voordeel hiervan is dat de stukken verkocht worden voor de meest reële marktwaarde. Hierdoor heeft niemand een voordeel. Het nadeel is dat in veel gevallen ongeveer 40% van de opbrengst bij het veilinghuis blijft. In wezen koopt men het object van zichzelf, met hoge transactiekosten. Voor mij is deze methode een ‘last resort’ als verschillende erfgenamen echt geen andere methode overeen kunnen komen.

De loterij

Men kan ook kiezen voor het organiseren van een loterij. Deze methode is wat willekeurig maar voorkomt onderhandeling vooraf en maakt enige strategie onmogelijk. Het grote nadeel van deze methode is dan ook dat men geen controle heeft over wat men krijgt. Vaak ziet men dan dus ook dat erfgenamen na de loterij toch nog onderling gaan ruilen. Ook is het moeilijker om de stukken die niemand wil buiten de verdeling te houden. Objecten verloten kan wel een goede toevoeging zijn op de eerder besproken voorkeurslijst. Door de populairste objecten te verloten kan een lange en moeizame onderhandeling worden vermeden. 

Hybride methodes

Zoals al vermeld bij de alinea over de loterij is het mogelijk om voor verschillende categorieën objecten verschillende verdeelmethoden toe te passen. Zo kunnen een paar topstukken openbaar geveild worden terwijl de rest via de voorkeurslijst gaat. Elke combinatie is denkbaar. Het is belangrijk om per geval met de erfgenamen te bepalen welke methode tot een voor iedereen werkbaar resultaat leidt.

De verrekening

Wat ook zeer belangrijk is om van tevoren overeen te komen is de verhouding tussen de financiële kant van de erfenis en de roerende goederen. Hierin zijn drie scenario's te onderscheiden.

Bij scenario 1 gaan de roerende goederen overwegend bijvoorbeeld naar één erfgenaam waardoor deze een kleiner aandeel van de financiële erfenis krijgt. De andere erfgenamen krijgen meer geld doordat ze minder goederen krijgen.

Bij scenario 2 wordt besloten dat iedereen voor een soortgelijke hoeveelheid aan waarde aan goederen ontvangt. Hiermee wordt voorkomen dat de financiële erfenis voor een groter deel aan een van de erfgenamen toekomt. De twee onderdelen van de erfenis worden eigenlijk apart behandeld.

Bij scenario 3 zijn er na de verdeling van de roerende goederen ook nog verschillen in de totale waarde die de erfgenamen ontvangen, maar zijn er uit verkoop van de niet verdeelde goederen genoeg inkomsten om de verschillen te dekken.  

Het is zaak om van tevoren te bespreken welk scenario het meest waarschijnlijk is en wat de wensen zijn van de verschillende erfgenamen.

Bij elk van de bovenstaande verdeelmethodes is het belangrijk om ook duidelijk inzicht te krijgen voor welke goederen geen interesse is. Het is doorgaans het meest verstandige om deze buiten de verdeling te laten. De opbrengst na verkoop kan dan worden verdeeld onder de erfgenamen. Een belangrijk onderdeel van mijn dienstverlening is het begeleiden van deze verkoop. Door mijn uitgebreide netwerk kan ik de meer bijzondere stukken bij de juiste handelaar plaatsen voor de juiste prijs. Dit doe ik namens u en geheel onafhankelijk van partijen in de markt. Hiermee wordt de eerder genoemde hoge veilingkosten van rond 40% vermeden. Mijn vergoeding is een transparante, vooraf afgesproken bemiddelingsfee die substantieel lager uitvalt.

Het is uiteraard ook mogelijk om de overgebleven stukken naar waarde te verdelen. Het grote nadeel is dat als er bij verkoop opeens een uitschieter tussen blijkt te zitten, dit tot scheve ogen kan leiden bij de andere erfgenamen.

Bent u erfgenaam of executeur en wilt u dit traject professioneel organiseren? In al het bovenstaande kan ik u bijstaan, mijn uitgangspunt is dan altijd het zo eerlijk en transparant mogelijk laten verlopen van de verdeling. Er zullen altijd teleurstellingen zijn, maar bij een zorgvuldige afwikkeling is het risico op conflict minimaal. Schroom niet om contact op te nemen om de mogelijkheden te bespreken.

Dit artikel is informatief en geen juridisch advies; testamentaire bepalingen of executeursrechten kunnen voorrang hebben.